luns, 6 de xaneiro de 2014

As COSTOIRAS que non son costas

Na Mariña atópanse varios "Costoira", como en Cervo, en Lago (Xove), en Alfoz, en Foz, en Valcarría (Viveiro), etc.

O termo "costoira" non tén relación con "costa" senón que cremos provén do latín medieval custodiaria 'atalaia', '
posto de observación'. A evolución fonética non presenta maiores problemas. O mesmo caso ocorrería coa variante "costoura". Por outra banda, tamén existen os topónimos "Costoia", que neste caso derivan de custodia, e que "engaramallaron" un pouco a cousa, como veremos.

Primeiramente, tanto Sarmiento como J. M. Piel derivaron "Costoira" de custodia, basándose en varios casos de "costoira" e "costoura" documentados na Idade Media como Custodia (e.g. en Pedrafita "Petra Custodia", actual "Paracostoira"). O profesor Piel defendía a evolucion custodia > costoia > costoira,  como unha  “mera substitucão espontánea do elemento -oia .."... mais esta evolución dábanos un pouco de vértigo.

Por outro lado, hai unha chea de topónimos en -oira que non teñen explicación sinxela, tais como Fontoira, Valoira, Riboira, Portouro, Montouro (en Portugal xeralmente coa variante -oura) . Dáse o caso de atoparse documentalmente "Fonte Aurea", que Almeida Fernandes desbota como “mero eruditismo tabeliónico” . Porén,  outros autores interpretan certas terminacións -oira, -oiro como provintes dun paleoeuropeo *auria / *aurio, o cal non ten porque ser incongruente con que no caso "Costoira" teña outra orixe, mais creaba dúbidas tamén para o caso que nos ocupa.

De volta para "costoira", a vantaxe de internet dános acceso a transcricions de documentación antiga castelá, na que se atopa "Custiera", que se pode interpretar como ‘atalaya’. Así, F. García Andreva cita varios casos, por exemplo"Alia vinea de illa custiera de Faia Abolvalitez" (c. 1010). Cf. aquí 
Finalmente comentar que na documentación emilianense do século XIII está rexistrado "custidiera" (cf. GARCÍA TURZA, Claudio; GARCÍA TURZA, Javier (1996): "Una nueva visión de la lengua de Berceo a la luz de la documentación emilianense del siglo XIII", Logroño. Páx. 161-162). Isto parece reforzar definitivamente a hipótese inicial.


Ningún comentario:

Publicar un comentario